عمومی

به نام خدا

زبان و قرآن کریم

زبان و گویش مهمترین اختراع بشر و منشاء تمام پیشرفت های مادی و معنوی اوست. زبان دارای ویژگیهای زیر است.

1- زبان بسان درختی است با میوه های متنوع.

2- عوامل محیطی، شرایط جغرافیایی، آداب، سنن، هوشمندی و توانایی یک جامعه موجب شده که برخی زبان ها و گویش ها بهتر از بقیه رشد و تکامل پیدا کنند.

3- در هر زبانی، نخبگان هستند که به زبان غنا و عمق می دهند.

4- برخی زبان ها به دلایل مختلف، محدود یا بعضاً منقرض شده اند.

5- زبان یک قوم نماد و شاخص فرهنگ، آداب، سنن، علم، دین، عرفان، فلسفه، فنآوری، اخلاق، هنر، حکمت، تفکر، منابع، نخبگی، سخنوری، نویسندگی، شعر و تاریخ آن قوم است و تمام آنها از جمله علل و عوامل موثر در ماندگاری زبان هستند. 

سعدی مهمترین نقش را در دوام و ماندگاری زبان و ادبیات فارسی داشته است. علاوه بر موارد مذکور، جهانگردی او نقش مهمی در شخصیتش داشته است.

وقتی کسانی چون فردوسی، حافظ، سعدی، مولوی و ... قادر بوده اند اینچنین به زبان فارسی عمق و غنا ببخشند که برای قرن ها آنرا ماندگار و استوار سازند، برای خداوند این امر بسیار سهل و آسان است، البته به شرطی که اصطلاحات و لغات زبان از لحاظ کمّی و کیفی توانایی لازم برای تکمیل شریعت را داشته باشند. چنانچه  برخی معتقدند زبان فارسی نسبت به زبان آلمانی در فلسفه و حقوق نارسائی هایی دارد.

شایان ذکر است، معرفت دینی به ویژه اسلام، در جهت دهی فکری آثار نامبردگان نقش مهمی داشته است.

اگر قرآن کریم به زبان عربی نازل نمی شد، احتمالا زبان عربی از مرزهای حجاز خارج نمی شد. قبل از اسلام مهمترین عاملی که باعث غنای زبان عربی در سرزمین حجاز شده بود، شعر بود. بقیه موارد ذکر شده در حدی نبودند که باعث دوام و گسترش زبان عربی شوند. ضمن اینکه پیش از اسلام، منطقه حجاز، کمتر مورد توجه امپراتوری های بزرگ بوده است.

یا اگر قرآن کریم به یک پیامبر یونانی در یونان نازل می شد، قطعاً به جای رنگ سرزمین حجاز (که شامل تمام عوامل مادی و معنوی تاثیرگذار است) رنگ یونان را به خود می گرفت و بسیاری از موارد یاد شده در بند 5 را در ارتباط با یونان به همراه داشت. 

غالب دانشمندان بزرگ اسلامی، فارسی زبان بوده اند. آنها به حدی بر ادبیات عرب تسلط پیدا می کرده اند که همه آثار خود را به عربی می نوشته اند. بزرگترین دانشمندان عرب زبان، جزو شاگردان دانشمندان ایرانی بوده اند.

شش منبع مهم روایی عبارتند از: 

صحیح بخاری : محمد بخارایی، اهل ازبکستان

صحیح مسلم : مسلم نیشابوری، اهل خراسان

سنن ابوداود : حافظ ابوداود سجستانی، اهل سیستان

سنن ترمذی : محمد تِرمِذی، اهل ازبکستان مرز افغانستان

سنن نسائی : حافظ نسائی، اهل ترکمنستان

سنن ابن ماجه : محمد ابن ماجه، اهل قزوین

از آنجائیکه خداوند متعال، قرآن کریم را به زبان عربی نازل فرموده، زبان عربی مورد احترام ما مسلمانان قرار گرفت. همانند حرمتی که برای کعبه و مقبره پیامبر (ص) یا برای رمضان و برخی روزها قائل هستیم. اگرنه، هیچ قداست ذاتی در زبان ها، مکان ها و زمان ها از این حیث وجود ندارد. 

زبان، مکان و زمان خاصی برای خداوند قائل شدن، به معنی محدود کردن او است. او بر هر زبانی قادر است سخن بگوید. زبان و سخن، ابزار انتقال مفاهیم و معانی هستند. خداوند محتاج ابزار نیست. این ما هستیم که برای درک اراده و مقصود خداوند محتاج زبان هستیم.

تنها نکته ای که در انتقال زبان قرآن به سایر زبان ها باید رعایت شود، انتقال دقیق مفاهیم است. مترجمین در انتقال مفاهیم بنا به میزان دانش خود تلاش کرده اند ترجمه های مختلفی از قرآن کریم ارائه دهند.

ممکن است به دلیل محدودیت در تعداد و تنوع واژه های یک زبان، نتوان ترجمه دقیقی ارائه داد. در این صورت انتقال مفاهیم به درستی صورت نخواهد گرفت. در چنین مواردی لازم است هنگام ترجمه ، شرح مختصری از واژه ارائه داد.

مثلاً اغلب مترجمین فارسی زبان، تمام لغات زیر در عربی را "گناه" ترجمه کرده اند: ذنب، معصیت، اثم، سیئه، جرم، حرام، خطیئه، فسق، فساد، فجور، منکر، فاحشه، خبث، شر، لمم، وزر، ثقل، تختان، حنث.

چنانچه عرض شد، گرچه ممکن است برخی لغات، معادل فارسی نداشته باشند ولی با تعریف یا توضیح مختصری می توان مفاهیم و معانی را منتقل کرد.

برخی مبلغان دینی دچار غُلو شده اند و از روایات چنین استخراج کرده اند که زبان اهل بهشت، عربی است. درحالیکه زبان، فقط ابزاری جهت انتقال مفاهیم برای زندگی و رفع حاجات این جهان است. بسیار ساده انگاری است اگر تصور کنیم جنس بهشت از جنس همین جهان است. آیاتی که وصف بهشت را فرموده اند، برای فهم ماست. اگر جنس بهشت از  جنس کره زمین باشد بی شمار سوالات بی جواب در حوزه های متعدد، قابل طرح خواهد بود.

هیچ ضرورتی ندارد که طلب حاجت از خداوند به زبان عربی باشد. تنها در اذکار نماز و حج است که به منظور همصدایی و همنوایی در اجرای مناسک توصیه شده به زبان خود قرآن بیان شوند. 

به گفته زبان شناسان، زبان عربی به لحاظ دارا بودن قالب های متنوع و ریشه دار در  صرف و نحو، توانایی بالاتری در بیان مفاهیم نسبت به سایر زبان ها دارد. این ویژگی موجب شده متن قرآن کریم در عین سادگی، دارای ظرائف و لایه های مختلفی بشود.

گوینده قرآن کریم با استفاده از این قدرت سحر آمیز زبان عربی، کاری ارائه داده که برای همیشه تاریخ و تا زمانیکه نسل بشر در کره خاکی بقا دارد، از این ثقل گرانبها برای سعادت دنیا و آخرت خود بهره برداری کند. البته شرط نفوذپذیری کلام الله مجید ، ایمان به خداوند متعال، عالم غیب، پیامبران و رستاخیز است. هیچگاه نباید قرآن کریم را مانند سایر کتب مطالعه کرد.

کلمات کلیدی :